In zijn werking vertrekt het Damiaanmuseum vanuit een hedendaagse en stimulerende visie op de figuur van Damiaan, gebaseerd op deskundig en recent wetenschappelijk onderzoek uit binnen- en buitenland. Die actuele visie stelt de figuur van Damiaan voor als een bezielde bruggenbouwer tussen culturen en religies en als een bewogen mensenrechtenactivist avant la lettre zonder hierbij voorbij te gaan aan het leer- en groeiproces dat Damiaan als persoon doorliep en dat hem maakte tot wie hij was en wat hij deed. In de ogen van de Hawaïanen belichaamde hij talrijke belangrijke Hawaïaanse waarden zoals liefde en medeleven (aloha), samenhorigheid en verbondenheid (ohana), aandacht en zorg voor iedereen (malama pono).
Pater Damiaan (1840-1889) leefde dan wel twee eeuwen geleden, toch blijven zijn boodschap en waarden van zingeving, verbondenheid, respect, dialoog, solidariteit en engagement over grenzen heen brandend actueel. Hij liet zich raken door het verhaal van mensen aan de rand van de samenleving. Hij erkende hun waardigheid. Hij deelde zijn leven met hen. Hij had oog voor mensen in al hun veelzijdigheid (materieel-fysiek, mentaal, spiritueel) en zette zich actief in voor hun rechten. Ook vandaag worden mensen door tal van factoren en omstandigheden (armoede, ziekte, eenzaamheid, werkloosheid,…) buitenspel gezet en uitgesloten in onze maatschappij. Ook vandaag weten Damiaan, in 2005 tot Grootste Belg verkozen en in 2009 heilig verklaard, en zijn erfgoed en nalatenschap ons te inspireren en te engageren om zijn waarden actief uit te dragen en gestalte te geven in onze hedendaagse maatschappij en actief en vreedzaam te strijden tegen onrecht en uitsluiting en werk te maken van een rechtvaardige en menswaardige samenleving.
Deze visie op Damiaan en hoe hij vandaag mensen en organisaties zoals het Damiaanmuseum weet te inspireren ligt verankerd in een ‘integrale visie’ op erfgoed. De zorg voor Damiaans erfgoed en nalatenschap vertaalt zich automatisch en direct in de zorg voor Damiaans actuele waarden en in de zorg voor mensen. Deze 3-voudige zorg vormt voor het Damiaanmuseum en zijn erfgoedwerking de richtinggevende 3-eenheid. Sleutelbegrippen hierbij zijn inclusie, participatie, toegankelijkheid, gastvrijheid, duurzaamheid en engagement.
Het Damiaanmuseum is meer dan zomaar een stapelhuis van het verleden. Net als zoveel andere musea en erfgoedinstellingen is het Damiaanmuseum een persoonsvormend en gemeenschapsvormend leerhuis, een plaats van informatie, inspiratie, reflectie, dialoog, participatie en engagement.